9. Festiwal Krytyków Sztuki Filmowej KAMERA AKCJA - Podsumowanie warsztatów "Akcja edukacja". Analiza filmu na podstawie "Niedzielnych igraszek" Roberta Glińskiego.

Od tegorocznego Festiwalu Kamera Akcja minęło już trochę czasu, zdążyły opaść emocje po tym ciekawym wydarzeniu, możemy na chłodno teraz analizować wszystkie warsztaty, spotkania i filmy. Jak każdego roku i tym razem nie zawiedliśmy się, bo było wręcz "Oscarowo"..

Dziś podsumuję warsztaty "Akcja edukacja. Jak złamać kod ? Warsztaty z analizy filmu", w których miałam przyjemność uczestniczyć. Spotkanie poprowadziła Kamila Żyto, która przekazała nam ogromną wiedzę na temat kinematografii polskiej okresu międzywojennego aż do dziś. Analizowaliśmy klatka po klatce dość kontrowersyjną pozycję, film Roberta Glińskiego pt. "Niedzielne igraszki". 
Film opowiada o dniu, w którym odbywa się pogrzeb Józefa Stalina, co samo w sobie w tamtych latach było sprawą kontrowersyjną. Gliński nakręcił obraz w 1983 roku, ale jego premiera nastąpiła dopiero w 1988 roku ze względu właśnie na polityczną tematykę.
Akcja filmu dzieje się na Warszawskim podwórku, a wiodący bohaterowie to dzieci, które urządzają sobie "udawany" pogrzeb Stalina.

W filmie zwrócona jest uwaga właśnie na dzieci, by były one głównymi bohaterami, dorosłych jest bardzo mało, a ich postacie nie są spersonalizowane. Użyto tutaj sposobu zwężenia kadru kiedy np. oczami dziecka obserwujemy rodziców bohaterów idących do kościoła, to już daje nam poczucie spojrzenia na świat niewinnie i nie do końca zrozumiale, nasza perspektywa zostaje zawężona. W takim stylu jest cały film, obserwujemy go oczami dziecka.  Dorosły jest ukazany najczęściej od dołu, bokiem lub w dalszym planie, reżyser daje nam do zrozumienia, że nie on gra tu "pierwsze skrzypce". Początek filmu to jak już wspomniane dzieci na podwórku, które dyskutują o pogrzebie Józefa Stalina. Pomiędzy tymi rozmowami dorośli udają się do kościoła. Mamy kilku małych bohaterów m.in małą dziewczynkę, która jest sierotą, harcerza, Rycha i Józka, który jest tu kierującą innymi oraz bardzo żądną władzy postacią, obwiesza on się medalami ojca, który widzi kierowca jak się później ukazuje donosiciel UB. Dzieci udają, że strzelają i powtarzają zdania dorosłych, znajdują małego kotka, którego Józek karze zabić, a potem zorganizować mu pogrzeb wykazując się na koniec straszną bezwzględnością kiedy razem z innymi dziećmi zakupuje również małą dziewczynkę, sierotę.

Jak już wspomniane film jest kontrowersyjny, ale pokazuje bardzo ważne kwestie jakimi już nawet nie są tematy polityczne, ale to jak dzieci naśladują rodziców, jak biorą z nich przykład i utożsamiają się z postaciami, które widzą, niekoniecznie pozytywnymi, każdy z małych bohaterów jest metaforą kogoś, "przeniesieniem w czasie", harcerze przedstawicielami AK, sierotka przedstawia mały "model" "głupiej", chorej psychicznie dorosłej, która z resztą również reprezentuje grupę kojarzącą się z niewinnością, nieufnym poglądem na świat i innymi cechami, które możemy przypisać dzieciom.

W filmie możemy również usłyszeć kilka tematów muzycznych, które dopasowane są do danej postaci, np. małej sieroty. Pomaga nam to zidentyfikować bohatera zanim zobaczymy go na ekranie.

"Niedzielne igraszki" ciągle przypomina nam, że jest obrazem nakręconym wedle symboli: systemu totalitarnego i mechanizmu władzy. Ciągłe pozycje kadru od dołu czy monumentacja  postaci, pokazywanie otoczenia i kamienic wokół jakby miały być jednym światem, tzw. "brak powietrza" w kadrze - kiedy postać zajmuje 1/3 kadru, a reszta to kamienice.
 Końcówka dzieła nie jest ukazana wprost, nie wiemy czy dziewczynka przeżywa. Przychodzą nam do głowy pytania skąd wzięło się tyle agresji w małych dzieciach ? I jak zgodnie odpowiedzieliśmy sobie na warsztatach, one zachowują się w taki sposób jaki udało im się zobaczyć.

Film niesłychanie ukazuje nam smutne losy tamtych czasów, a ciekawe również jest to, że motyw "Niedzielnych igraszek" został ukazany w polskiej "Superwizji" w 1990 roku przez tego samego reżysera by pokazać dalsze losy głównych bohaterów, kiedy to w dorosłym życiu powielają ten sam schemat rozpoczęty w dzieciństwie.

"Niedzielne igraszki" możemy zobaczyć na You Tube. Tutaj

Warsztaty z Kamilą Żyto z cyklu akcja edukacja były bardzo interesujące i pełne mnóstwa wnoszących informacji dotyczących analizy filmu, spotkanie było jak igła w stosie spotkań Festiwalu Kamera Akcja 9, bo każda pozycja tegorocznego wydarzenia była warta obecności. W kolejnym poście skrócę każdy ważniejszy etap festiwalu.


A Wam które spotkanie, warsztat, panel dyskusyjny utkwiło najbardziej w pamięci ? Czego nowego się dowiedzieliście ?